2017ལོའི་ཟླ་3ཚེས་5ཉིན་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་མིའི་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་བཅུ་གཉིས་པའི་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་ལྔ་པའི་ཐོག
འཐུས་མི་རྣམ་པ། ད་ལྟ་ངས་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་ཚབ་ཞུས་ཏེ་ཚོགས་ཆེན་ལ་སྲིད་གཞུང་གི་ལས་དོན་སྙན་སེང་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན་པས། གྲོས་ཞིབ་གནང་རོགས་ཞུ་རྒྱུ་མ་ཟད། རྒྱལ་ཡོངས་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན་རྣམ་པས་ཀྱང་དགོངས་འཆར་གནང་རོགས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།
གཅིག 2016ལོའི་ལས་ཀར་ཕྱིར་དྲན་བྱས་པ།
འདས་པའི་ལོ་གཅིག་གི་རིང་ལ། རང་རྒྱལ་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་རྒྱལ་ནང་དང་རྒྱལ་ཕྱིའི་འགལ་བ་རིམ་རྩེག་དང་། ཉེན་ཁ་འབྱུང་གཞི་འདུས་མའི་འགྲན་སློང་དྲག་པོ་ཐུག་ཡོད། བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་གནང་བའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་འགྱུར་མེད་སྟོབས་ལྡན་གྱི་དབུ་ཁྲིད་འོག རྒྱལ་ཡོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་དཀའ་བར་མི་འཛེམ་པར་མདུན་སྐྱོད་དང་། ཞུན་བརྡར་མདུན་སྐྱོད་བྱས་ནས། དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་སྐྱོན་བྲལ་ངང་རྒྱུན་མཐུད་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་བྱས་ཡོད། ཏང་གི་སྐབས་བཅོ་བརྒྱད་པའི་ཀྲུང་ཨུ་ཚང་འཛོམས་གྲོས་ཚོགས་ཐེངས་དྲུག་པའི་ཐོག་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་སྲོག་ཤིང་གོ་གནས་དངོས་སུ་ཁ་གསལ་བཟོས་པས། ཏང་དང་མི་དམངས་ཀྱི་རྩ་བའི་ཁེ་ཕན་མཚོན་པ་དང་། ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་དར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་དང་། ཡུན་རིང་བརྟན་ལྷིང་ཡོང་བ་འགན་ལེན་བྱེད་པར་དོན་སྙིང་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་དང་ཟབ་མོ་ལྡན་པ་རེད། ས་ཁུལ་ཁག་དང་། སྡེ་ཁག་ཚན་ཁག་གི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་། ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་འདུ་ཤེས། སྲོག་ཤིང་གི་འདུ་ཤེས། མིག་དཔེའི་འདུ་ཤེས་བཅས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཆེ་རུ་སོང་བ་དང་། འབྱོར་འབྲིང་གི་སྤྱི་ཚོགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྐྲུན་ཐུབ་པ་བྱེད་རྒྱུར་གྲུབ་འབྲས་གསར་པ་ཐོབ་པ། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྒྱུར་བཅོས་ཟབ་ཏུ་སྤེལ་བར་གོམ་སྟབས་གལ་ཆེན་སྤོས་པ། ཁྲིམས་མཐུན་ལྟར་རྒྱལ་ཁབ་སྐྱོང་བ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་བྱུང་བ། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཏང་ནན་པོར་སྐྱོང་བར་སྐུལ་སྤེལ་གཏིང་ཟབ་བཅས་བྱུང་ཡོད་ཅིང་། ལོ་ཧྲིལ་པོའི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་དམིགས་འབེན་གྱི་ལས་འགན་གཙོ་བོ་ལམ་ལྷོང་ངང་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་བ་དང་། “ལོ་ལྔ་ཚན་བཅུ་གསུམ་པ་”འགོ་ཡག་པོ་ཚུགས་ཐུབ་པ་བྱུང་བ་རེད།
—— དཔལ་འབྱོར་འཁོར་སྐྱོད་དལ་པོའི་ངང་ནས་བརྟན་དུ་སོང་བ་དང་། བརྟན་པོའི་ངང་ནས་ལེགས་སུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། རྒྱལ་ནང་གི་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་སྒོར་དུང་ཕྱུར་ཁྲི་74.4ཟིན་ཏེ། 6.7%འཕར་ནས་འཛམ་གླིང་གི་མདུན་གྲལ་དུ་སླེབས་ཡོད་པ་དང་། གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་བར་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་ཚད་30%ལས་བརྒལ་ཡོད། གྲོང་མིའི་འཛད་སྤྱོད་རིན་གོང་2%འཕར་ཡོད། བཟོ་ལས་ཁེ་ལས་ཀྱི་ཁེ་སྤོགས་ལོ་གོང་མར་2.3%ཆག་པ་ནས་8.5%འཕར་བར་གྱུར་པ་དང་། རྩིས་གཞི་རེའི་རྒྱལ་ནང་གི་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་གྱི་ནུས་ཁུངས་ཟད་གྲོན་5%ཆག་པ། དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྤུས་ཚད་དང་ལས་ཕྱོད་མངོན་གསལ་ཆེ་རུ་སོང་ཡོད།
—— ལས་ཞུགས་འཕར་ཚད་སྔོན་དཔག་ལས་བརྒལ་ཡོད། ལོ་ཧྲིལ་པོར་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་ལས་ཞུགས་མི་གྲངས་ཁྲི་1314མང་དུ་སོང་ཡོད། མཐོ་རིམ་སློབ་ཐོན་སློབ་མ་ལས་ཀར་ཞུགས་གྲངས་ཡང་བསྐྱར་མཐོ་ཤོས་སུ་ཟིན་ཡོད། ཐོན་ནུས་སུ་ཆ་བགོས་ཀྱིས་བཏང་བའི་ལས་བཟོ་པ་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་ཚུལ་སྤྱིའི་ཆ་ནས་ལེགས་ཙམ་བྱུང་ཡོད། ལོ་མཇུག་ཏུ་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་ལས་ཤོར་བ་ཐོ་འགོད་བྱེད་ཚད་4.02%ཡིན་པས། ལོ་མང་རིང་གི་དམའ་ཤོས་རེད། མི་གྲངས་དུང་ཕྱུར་13ལྷག་ཙམ་ཟིན་པའི་དར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པའི་ངོས་ནས། ལས་ཀར་ཞུགས་ཁོངས་ཆེ་ཙམ་ཡོད་པ་ནི་ལས་སླ་པོ་ཞིག་མིན།
—— སྒྱུར་བཅོས་སྒོ་འབྱེད་ལ་སྐུལ་སྤེལ་ཟབ་མོ་བཏང་ཡོད། ཁྱབ་ཁོངས་གལ་ཆེན་དང་འགག་རྩའི་ལྷུ་ཚིགས་ཀྱི་སྒྱུར་བཅོས་ལ་བར་བརྒལ་རང་བཞིན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་པས། མཁོ་སྤྲོད་ཕྱོགས་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་རང་བཞིན་སྒྱུར་བཅོས་བྱེད་པར་གྲུབ་འབྲས་རགས་ཙམ་ཐོབ་ཡོད། ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་སྒོ་འབྱེད་པར་བྱེད་ཕྱོགས་གསར་པ་བཏོན་པ་དང་། “རྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག”སྐྲུན་ཚུལ་མྱུར་ཞིང་། ལས་གཞི་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐོན་ནུས་ཀྱི་མཉམ་ལས་རྣམ་གྲངས་གལ་ཆེན་ཁག་གཅིག་གཏན་འཁེལ་བྱུང་ཡོད།
—— དཔལ་འབྱོར་གྲུབ་ཚུལ་ལེགས་སྒྲིག་ཇེ་མགྱོགས་སུ་བཏང་ཡོད། དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་ཁྲོད་དུ་འཛད་སྤྱོད་ཀྱིས་སྐུལ་འཁྲིད་ནུས་པ་གཙོ་བོ་ཐོན་ཡོད། ཞབས་ཞུའི་ལས་རིགས་ཀྱི་འཕར་ཐང་གིས་རྒྱལ་ནང་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་ཁྲོད་ཀྱི་བསྡུར་ཚད་དེ་51.6%བར་འཕར་ཡོད། ལག་རྩལ་མཐོ་བའི་ཐོན་ལས་དང་། སྒྲིག་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་འཕེལ་རྒྱས་མགྱོགས་ཙམ་བྱུང་ཡོད། ཞིང་ལས་བརྟན་པོའི་ངང་ནས་ལེགས་སྒྲིག་བྱས་པ་དང་། འབྲུ་རིགས་ཐོན་འབབ་མུ་མཐུད་ཡག་པོ་བྱུང་ཡོད།
—— འགུལ་ནུས་གསར་པ་འཕེལ་ཚུལ་ཇེ་ཆེར་ཕྱིན་ཡོད། གསར་གཏོད་སྐུལ་སྤེལ་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་འཐབ་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཡོད། ཚན་རྩལ་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྔོན་ཐོན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་གལ་ཆེན་ཁག་གཅིག་ཐོབ་ཡོད། གསར་དར་ཐོན་ལས་དབྱར་མཚོ་རྒྱས་པ་ལྟར་དར་བ་དང་།
སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཐོན་ལས་རིགས་སྒྱུར་དང་རིམ་པ་སྤོར་རིམ་མགྱོགས་སུ་བཏང་ཡོད། དམངས་ཀྱིས་བྱ་གཞག་སྐྲུན་པ་དང་། ཀུན་གྱིས་གསར་གཏོད་བྱེད་ཚུལ་ཁྱབ་ཆེར་སྤེལ་ཞིང་། ལོ་ཧྲིལ་པོར་ཁེ་ལས་ཐོ་འགོད་བྱེད་གྲངས་24.5%འཕར་ཡོད་པས། ཆ་སྙོམས་ཉིན་རེར་ཁྲི་1.5རེ་འཕར་ཡོད། དེའི་ཁར་སྒེར་གཉེར་བཟོ་ཚོང་ཐེམ་དུད་སོགས་ཚོང་རའི་བྱེད་པོའི་རིགས་ཐེམ་དུད་ཁྲི་4.5འཕར་ཞིང་། འགུལ་ནུས་གསར་པས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་གཞི་གསར་པ་འདེགས་སྐྱོར་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
—— རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་ཀྱི་འདེགས་སྐྱོར་ནུས་པ་བསྟུད་མར་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། མྱུར་བགྲོད་ལྕགས་ལམ་སྤྱི་ལེ་1900ལྷག་ཙམ་སྤྱོད་འགོ་ཚུགས་པ་དང་། མྱུར་བགྲོད་གཞུང་ལམ་སྤྱི་ལེ་6700དང་། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གཞུང་ལམ་སྤྱི་ལེ་ཁྲི་29གསར་སྐྲུན་དང་ལེགས་བཅོས་བྱས་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་དབར་གྱི་འཁོར་ལམ་འགྲིམ་འགྲུལ་དང་། ས་འོག་གི་ཕྱོགས་བསྡུས་སྦུག་ལམ་འཛུགས་སྐྲུན་ཇེ་མགྱོ གས་སུ་བཏང་ཡོད། ཆུ་བེད་ཀྱི་ལས་གཞི་གལ་ཆེན་ཁག་21ལས་འགོ་བརྩམས་ཡོད། སྒུལ་འཁྱེར་འཕྲིན་གཏོང་རབས་བཞི་པ་བཀོལ་མཁན་དུང་ཕྱུར་3.4འཕར་བ་དང་། འོད་སྐུད་གློག་ལམ་སྤྱི་ལེ་ཁྲི་550ལྷག་ཙམ་བསྐྲུན་ཡོད། —— མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བ་མུ་མཐུད་ལེགས་བཅོས་བྱས་ཡོད། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་གྲོང་མི་མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་སྤྱོད་འཐུས་ཡོང་འབབ་དངོས་6.3%འཕར་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཏུ་དབུལ་ཕོངས་མི་གྲངས་ཁྲི་1240ཉུང་དུ་སོང་ཡོད། ཡུལ་གཞན་དུ་དབུལ་སྐྱོར་གནས་སྤོས་མི་གྲངས་ཁྲི་240ལས་བརྒལ་ཡོད། སྡོད་ཁང་ཐབས་ཆག་ཁུལ་གྱི་ཁང་པ་ཆ་འགྲིག་ཁྲི་600ལེགས་བཅོས་བྱས་པ་དང་། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་ཉེན་ཅན་ཁང་ཁྱིམ་ཁྲི་380ལེགས་བཅོས་བྱས་ཡོད། རྒྱལ་ནང་གི་ཡུལ་སྐོར་འཕེལ་རྒྱས་མགྱོ གས་པོ་བྱུང་བ་དང་། མངའ་ཁོངས་ཕྱི་རོལ་དུ་ཡུལ་སྐོར་ལ་སྐྱོད་མི་ཐེངས་གྲངས་དུང་ཕྱུར་1.2ཟིན་པ། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གྲོང་མིའི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་སྔར་བས་ཇེ་ལེགས་སུ་སོང་ཡོད།
རང་རྒྱལ་གྱིས་གཙོ་སྐྱོང་བྱས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཉི་ཤུ་ཚོགས་པའི་འགོ་གཙོའི་ཧང་ཀྲོའུ་ཡི་དབུ་ཚོགས་ལམ་ལྷོང་བྱུང་བས། གསར་གཏོད་ཀྱི་རང་བཞིན་དང་། སྣེ་ཁྲིད་ཀྱི་རང་བཞིན། ལམ་སྲོལ་གྱི་རང་བཞིན་བཅས་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་གལ་ཆེན་རབ་དང་རིམ་པ་ཐོབ་པར་སྐུལ་མ་ཐེབས་ཤིང་། གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་དཔལ་འབྱོར་བཅོས་སྐྱོང་གི་ཁྲོད་དུ་ཀྲུང་གོའི་རྗེས་ཤུལ་ཟབ་མོ་ཞིག་བཞག་ཡོད།
འདས་ལོར་ཕྱིར་དྲན་བྱས་པ་ན། བསྐྱོད་པའི་ལམ་བུ་སྤྱིར་བཏང་མིན། ང་ཚོའི་ཁ་ཕྱོགས་ཡུལ་ནི་འཛམ་གླིང་གི་དཔལ་འབྱོར་དང་ཉོ་ཚོང་འཕེལ་བའི་མྱུར་ཚད་ལོ་7རིང་གི་དལ་ཤོས་ཡིན་པ་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་དངུལ་རྩའི་ཚོང་ར་འཕར་ཆག་ཇེ་ཆེར་ཕྱིན་པ། ས་ཁུལ་དང་གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་རང་བཞིན་གྱི་འགྲན་སློང་གློ་བུར་ཆེ་ཞིང་ཐོན་མང་བའི་ཕྱིའི་ཁོར་ཡུག་ཡིན་པ། རྒྱལ་ནང་གི་གྲུབ་ཚུལ་རང་བཞིན་གྱི་གནད་དོན་མངོན་གསལ་དོད་པ་དང་། ཉམས་ཉེན་འབྱུང་གཞི་འབུར་དུ་ཐོན་པ། དཔལ་འབྱོར་ཆག་དོགས་ཇེ་ཆེར་ཕྱིན་པའི་དཀའ་ངལ་ཇེ་མང་ཡིན་པ། སྒྱུར་བཅོས་གནད་འགག་ཆེ་བའི་དུས་སུ་སླེབས་པ་དང་། ཁེ་ཕན་གྱི་འབྲེལ་བ་ལེགས་སྒྲིག་ཟབ་མོར་བྱེད་པ། སྤྱི་ཚོགས་བརྟན་ལྷིང་ཡོང་གཞིར་གནོད་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་མང་དུ་སོང་བའི་རྙོག་འཛིང་གི་གནས་བབ་བཅས་རེད། གནས་ཚུལ་འདི་རིགས་ཐུག་དུས། དཔལ་འབྱོར་བརྟན་པོ་ཡོང་ཐུབ་པར་བྱེད་རྒྱུ་ནི་ལས་སླ་པོ་མིན་པ་དང་། འཕེལ་ཚུལ་བཟང་པོ་མང་ཙམ་ཐོན་པར་བྱེད་རྒྱུ་ནི་དེ་བས་ཀྱང་ཁག་པོ་རེད། འདིའི་ཐོག་ནས། དཀའ་ཚེགས་དང་ཉམས་ཉེན་གང་འདྲ་ཞིག་འཕྲད་ཀྱང་ཀྲུང་གོའི་མི་དམངས་ནི་བློ་ཁོག་ཆེ་བ་དང་། བློ་རིག་བཀྲ་བ། ནུས་པ་ལྡན་པ་བཅས་དང་། ཀྲུང་གོའི་དཔལ་འབྱོར་གཏིང་ཤུགས་ཆེ་བ་དང་། མཉེན་གཤིས་དང་བཟང་ཆ་ལྡན་པས། ཀྲུང་གོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་མདུན་ལྗོངས་སྔར་ལས་བཟང་པོ་ལྡན་ངེས་རེད། ལོ་གཅིག་གི་རིང་ལ། ང་ཚོས་གཙོ་བོ་གཤམ་གསལ་ལས་དོན་ཁག་བསྒྲུབས་ཡོད་དེ།
གཅིག་ནས་མུ་མཐུད་གསར་གཏོད་དང་སྤྱི་ཁོག་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། དཔལ་འབྱོར་འཁོར་སྐྱོད་ཀྱི་བར་སྟོང་འཚམ་པོ་རྒྱུན་མཐུད་བྱུང་ཡོད། ན་ནིང་སྤྱི་ཁོག་སྙོམས་སྒྲིག་ལ་གདམ་ག་དཀའ་བ་མང་པོ་འཕྲད་ཅིང་། ང་ཚོས“ཞིང་ཆུ་འགྱིང་གཏོང”ཚུལ་གྱི་ངར་ཤུགས་སྐུལ་རིགས་མ་བྱས་པར། སྒྱུར་བཅོས་གསར་གཏོད་ལ་བརྟེན་ནས་འཕེལ་རྒྱས་བརྟན་པོ་ཡོང་བ་དང་། གྲུབ་ཚུལ་ལེགས་སྒྲིག ཉམས་ཉེན་འགོག་པ་བཅས་བྱས་ཏེ་བར་སྟོང་སྙོམས་སྒྲིག་བྱས་པའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག ཕྱོགས་ངེས་སྙོམས་སྒྲིག་དང་། སྐབས་བསྟུན་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། དགེ་མཚན་ལྡན་པའི་ནོར་སྲིད་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་སྤྱོད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་ནོར་སྲིད་ཀྱི་ཆད་གྲངས་མཚལ་ཡིག་འཕར་བ་གཙོ་བོ་ཁྲལ་གྲོན་གཉིས་གཅོག་ལ་སྤྱད་ཡོད། ལས་ཁྲལ་ནས་འཕར་ཁྲལ་དུ་སྒྱུར་བ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཁྱབ་སྤེལ་བྱས་པ་དང་། ལོ་ཧྲིལ་པོར་ཁེ་ལས་ཀྱི་ཁྲལ་འཁྲི་སྒོར་དུང་ཕྱུར་5700བཅག་པ་དང་། ལས་རིགས་ཡོངས་སུ་ལས་གཉེར་གྱི་ཐོབ་ཁྲལ་ཁྲལ་འཁྲི་ཆག་པ་ལས་མི་འཕར་བར་བྱས་ཡོད། ཀྲུང་དབྱང་དང་ས་གནས་ཀྱི་གནས་ཐང་འཕར་ཁྲལ་གྱི་ཡོང་འབབ་ཆ་བགོས་ཀྱི་བར་བརྒལ་འཆར་གཞི་གཏན་འབེབས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། ས་གནས་ལ་མངའ་བའི་རྒྱུ་ནོར་ལ་འགྱུར་བ་མི་གཏོང་བའི་འགན་ལེན་ཏན་ཏིག་བྱས་ཡོད། ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་བུ་ལོན་གསོག་གྲངས་བརྗེ་ལེན་བྱེད་ཁྱོན་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། ཁེ་སྤོགས་བཅག་སྟེ་ཁུར་པོ་ཡང་དུ་གཏོང་གྲངས་ཧ་ལམ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་4000ཟིན་ཡོད། དངུལ་ལོར་གྱི་སྲིད་ཇུས་བརྟན་པོ་སྟབས་བསྟུན་འཚམ་པོར་བྱུང་བ་དང་། ཁྱབ་ཆེའི་དངུལ་ལོར་M2ནི་11.3%འཕར་ཏེ་སྔོན་དཔག་གི་13%ཡས་མས་ཀྱི་དམིགས་འབེན་ལས་དམའ་བ་ཡོད། དངུལ་ལོར་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་སྣ་མང་ཕྱོགས་བསྡུས་ཀྱིས་སྤྱད་པ་དང་། དངོས་གཞིའི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་རོགས་སྐྱོར་བྱས་ཡོད། འཛད་སྤྱོད་རིམ་པ་འཕར་བའི་བྱེད་ཐབས་སྤྱད་ཡོད། དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་མ་དངུལ་འཇོག་པ་སོགས་ལ་བསྔགས་སྐུལ་གྱི་སྲིད་ཇུས་བཏོན་པས། མ་དངུལ་འཇོག་པར་བརྟན་པོའི་ངང་ཚུལ་ཐོན་པ་རེད། ས་ཁང་བདག་ཁོངས་ཀྱི་ཚོང་ར་རིགས་དབྱེ་སྙོམས་སྒྲིག་བྱས་ཡོད། དངུལ་རྩའི་ཉམས་ཉེན་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། མི་དམངས་ཤོག་སྒོར་གྱི་དངུལ་བརྗེས་འཛའ་ཐང་གྲུབ་སྲོལ་ཆགས་ཚུལ་སྔར་བས་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ནས། ཚུལ་མཐུན་དང་དོ་མཉམ་གྱི་ཆུ་ཚད་ཐོག་རྩ་བའི་ཆ་ནས་བརྟན་པོ་ཡོང་བར་བྱས་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དངུལ་རྩའི་བདེ་འཇགས་བསྲུངས་ཐུབ་ཡོད།
གཉིས་ནས“གསུམ་དོར་གཅིག་གཅོག་གཅིག་གསབ”དམ་འཛིན་གང་ཐུབ་བྱས་པས། མཁོ་སྤྲོད་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་ལེགས་བཅོས་ཕྲན་བུ་བྱུང་ཡོད། ངར་ལྕགས་དང་། རྡོ་སོལ་ལས་རིགས་གཙོ་གནད་དུ་བྱས་ཏེ་ཐོན་ནུས་དོར་ཤིང་། ལོ་ཧྲིལ་པོར་ངར་ལྕགས་ཀྱི་ཐོན་ནུས་ཏུན་ཁྲི་6500དང་། རྡོ་སོལ་གྱི་ཐོན་ནུས་ཏུན་དུང་ཕྱུར་2.9ལས་བརྒལ་བ་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་པས། ལོ་ཧྲིལ་པོའི་དམིགས་ཚད་དང་ལས་འགན་ཚད་བརྒལ་གྱིས་འགྲུབ་པ་རེད། བྱ་དགའ་དང་ཁ་གསབ་མ་དངུལ་དང་། ལས་བཟོ་པ་ཆ་བགོས་བགོ་སྒྲིག་ལེགས་ཙམ་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད། ཞིང་པ་ལས་མི་སོགས་ཀྱིས་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་དུ་ཁང་པ་ཉོ་བར་རོགས་སྐྱོར་བྱས་པ་དང་། ཁང་པ་ཐབས་ཆག་སྒྱུར་བཀོད་དངུལ་ལོར་ཅན་དུ་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་པའི་བསྡུར་ཚད་མཐོ་རུ་བཏང་ཞིང་། སྡོད་ཁང་སྤྱི་གསོག་མ་དངུལ་བཀོལ་སྤྱོད་ཡག་པོར་བྱས་པས། ས་ཁང་བདག་ཁོངས་བཀར་འཇུག་བྱེད་ཚུལ་དོར་བར་དགེ་མཚན་ལྡན་པའི་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་ཡོད། ཁེ་ལས་ཟླ་སྒྲིལ་བསྐྱར་སྒྲིག་ཡོང་བར་བྱས་པ་དང་། ཐད་ཀའི་དངུལ་རྩ་འཕེལ་རྒྱས་དང་། བུ་ལོན་མ་རྐང་དུ་བསྒྱུར་རྒྱུ་ཚོང་ར་ཅན་དང་ཁྲིམས་སྐྱོང་ཅན་དུ་བསྒྱུར་ཅིང་། བཟོ་ལས་ཁེ་ལས་ཀྱི་མ་རྩའི་བུ་ལོན་ཟུག་ཚད་ཕྲན་བུ་ཆག་ཐུབ་པ་བཅས་བྱུང་ཡོད། ཁེ་ལས་ཀྱི་མ་གནས་ཆག་པར་དམིགས་ནས། ཁྲལ་གྲོན་གཅོག་པ་དང་། “འགན་བཅོལ་ལྔ་དང་གསོག་དངུལ་གཅིག”འཇལ་བའི་བསྡུར་ཚད་གཅོག་པ། གློག་རིན་གཅོག་པ་བཅས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་བཏོན་ཡོད། ཞན་ཆ་གསབ་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། དེང་གི་དུས་སུ་དགོས་མཁོ་ཆེ་ལ། ཕུགས་ལའང་ཕན་པའི་དོན་ཆེན་ཁག་གཅིག་བསྒྲུབས་ཡོད། གསུམ་ནས་སྒྱུར་བཅོས་སྒོ་འབྱེད་ཟབ་སྤེལ་ཤུགས་ཆེན་བྱས་པ་དང་། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གསོན་ཤུགས་ཇེ་ཆེར་ཕྱིན་ཡོད། ཁྱོན་ཡོངས་ནས་སྒྱུར་བཅོས་ཟབ་སྤེལ་བྱས་ནས། མཚོན་རྟགས་ཀྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པ་དང་། སྲོག་ཤིང་གི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་སྒྱུར་བཅོས་བྱེད་ཐབས་ཁག་གཅིག་བཏོན་ཡོད། སྲིད་གཞུང་དང་ཚོང་རའི་འབྲེལ་བ་ཐག་གཅོད་པའི་དཔལ་འབྱོར་སྒྲིག་སྲོལ་སྒྱུར་བཅོས་ཀྱི་སྲོག་ཤིང་གི་དོན་འདིར་དམིགས་ནས། ལས་ཁུངས་ཁུ་བསྡུ་དང་དབང་ཆ་གཤམ་སྤྲོད། གློད་འདོམས་ཟུང་འབྲེལ། ཞབས་ཞུ་ལེགས་འགྱུར་བཅས་ཀྱི་སྒྱུར་བཅོས་མུ་མཐུད་བྱས་ཡོད། སྲིད་གཞུང་སྐབས་འདི་གས་སྲིད་འཛིན་གྱི་ཞིབ་མཆན་འགོད་པའི་དོན་དག་གི་དམིགས་ཚད་སུམ་ཆ་ཅིག་དུས་བཀག་གི་སྔོན་ལ་འགྲུབ་པའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག ན་ནིང་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་སྡེ་ཚན་དང་དེས་དམིགས་འཛུགས་བྱས་པའི་ས་གནས་ཀྱིས་ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་སྲིད་འཛིན་གྱི་ཞིབ་མཆན་འགོད་པའི་དོན་དག་ཁག་165མེད་པར་བཟོས་པ་དང་། ཞིབ་མཆན་འགོད་པའི་མཚམས་སྦྱོར་ཞབས་ཞུའི་དོན་དག་ཁག་192དང་། ལས་རིགས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཆོག་འཐུས་ཁས་ལེན་གྱི་དོན་དག་ཁག་220བཅས་གཙང་སེལ་ཚད་ལྡན་བྱས་ཡོད། ཚོང་དོན་ལམ་ལུགས་སྒྱུར་བཅོས་ཟབ་སྤེལ་བྱས་ཡོད། “སྐབས་བསྟུན་གཉིས་དང་། ཡོངས་བསྒྲགས་གཅིག་”ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཁྱབ་སྤེལ་བྱས་པ་དང་། བྱ་བ་སྒྲུབ་རིང་དང་བསྒྲུབས་པའི་རྗེས་སུ་ལྟ་སྐུལ་ཕན་འབྲས་ཐོན་པར་བྱས་ཏེ། “དྲ་སྦྲེལ་+སྲིད་དོན་ཞབས་ཞུ”ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་ལ་དབང་བའི་ཁེ་ལས་ལེགས་སྒྲིག་བསྐྱར་སྒྲིག་དང་དབང་བའི་ལམ་ལུགས་འདྲེས་མའི་སྒྱུར་བཅོས་ལ་སྐུལ་སྤེལ་བཏང་ཡོད། འགྲན་རྩོད་དྲང་གཞག་གི་ཞིབ་བཤེར་ལམ་ལུགས་བཙུགས་ཡོད། ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་དཔྱ་ཁྲལ་སྒྱུར་བཅོས་ཟབ་སྤེལ་བྱས་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་ས་ཆར“དབང་གསུམ་ལོགས་འཛུགས”ཀྱི་བྱེད་ཐབས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་བ་དང་། དབུལ་ཕོངས་སེལ་བའི་ལམ་སྲོལ་བཙུགས་ཡོད། ཚན་རྩལ་གྱི་དོ་དམ་སྒྲིག་སྲོལ་སྒྱུར་བཅོས་ཟབ་མོ་ཡོང་བར་བྱས་པ་དང་། མཐོ་སློབ་དང་ཚན་ཞིབ་ཁང་གི་རང་བདག་དབང་ཆ་ཆེ་རུ་བཏང་ཞིང་། ཤེས་བྱའི་རིན་ཐང་ཆེ་རུ་གཏོང་རྒྱུ་ཕྱོགས་སྟོན་དུ་བྱེད་པའི་བགོ་བཤའི་སྲིད་ཇུས་བཏོན་ཡོད། རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་ཚོང་ར་སྒོ་ཕྱེ་ཡོད། གཞུང་བཙུགས་སྨན་ཁང་ཕྱོགས་བསྡུས་ཀྱིས་སྒྱུར་བཅོས་བྱེད་ཁྱོན་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། སྨན་རྫས་དང་སྨན་བཅོས་ཡོ་བྱད་ཞིབ་བསྡུར་དང་ཞིབ་མཆན་འགོད་པའི་ལམ་ལུགས་སྒྱུར་བཅོས་ཟབ་སྤེལ་བྱས་ཡོད། རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་གཅིག་གྱུར་ཐོག་དབང་ཆ་གཏན་འཁེལ་གྱིས་ཐོ་རུ་འགོད་ཐབས་གཏན་ལ་ཕབ་པ་དང་། ཞིང་ཆེན་མན་གྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོང་སྒྲིག་གཞིའི་དཔྱད་འཇལ་ལྟ་ཞིབ་ཀྱི་ཁྲིམས་བསྟར་ལ་ཐད་ཀར་དོ་དམ་དང་། རྨོ་ཞིང་འདེབས་འཇོག་རེས་མོས་ཀྱི་སྒྱུར་བཅོས་སོགས་པའི་ཚོད་ལྟ་བྱས་ཤིང་། གཙང་ཆུ་དོ་དམ་དཔོན་གྱི་ལམ་ལུགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཁྱབ་སྤེལ་དང་། སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་ལ་ཁ་གསབ་སྤྲོད་པའི་ལམ་སྲོལ་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ཡོད། སྒྱུར་བཅོས་ཀྱིས་སྤྱི་ཚོགས་དང་དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་ཡོང་བར་སྒུལ་ཤུགས་གསར་པ་བསྣན་ཡོད། ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་སྒོ་འབྱེད་རྒྱ་ཆེ་རུ་ཧུར་ཐག་བཏང་ཡོད། “རྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག”གི་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་སྤེལ་བཏང་ནས། ལམ་རྒྱུད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་དང་འཐབ་ཇུས་ལྡན་པའི་སྣེ་མཐུད་དང་། ངོས་དོན་གྱི་མཉམ་ལས་བཅས་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། ཨེ་ཤེ་ཡའི་དངུལ་འཇོག་དངུལ་ཁང་གི་ལས་འགོ་བརྩམས་ཡོད། མི་དམངས་ཤོག་སྒོར་གྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་དངུལ་ལོར་ཐེབས་རྩའི་རྩ་འཛུགས་དང་དམིགས་བསལ་ལེན་དབང་ཡོད་པའི་དངུལ་ལོར་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་བཅུག་ཡོད། “ཧྲེན་ཀང་ཤར་བགྲོད”བྱེད་འགོ་བརྩམས་ཡོད། ཕྱི་ཕྱོགས་ཉོ་ཚོང་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་བྱེད་ཐབས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་བ་དང་། རྒྱལ་ཁོངས་ལས་བརྒལ་བའི་གློག་རྡུལ་ཚོང་དོན་ཕྱོགས་བསྡུས་ཀྱིས་ཚོད་ལྟ་བྱེད་ཁུལ་12གསར་དུ་བཙུགས་ཤིང་། ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་རིམ་བཞིན་ཇེ་བརྟན་དུ་གྱུར་ཡོད། ཧྲང་ཧའེ་སོགས་པའི་ཉོ་ཚོང་རང་མོས་ཚོད་ལྟ་ཁུལ་སྒྱུར་བཅོས་གསར་གཏོད་བྱས་འབྲས་ཁྱབ་གདལ་བཏང་བ་དང་། ཉོ་ཚོང་རང་མོས་ཚོད་ལྟ་ཁུལ་གསར་པ་7བཙུགས་ཡོད། འཛུལ་འཐུས་ཀྱི་དམིགས་བསལ་དོ་དམ་བྱེད་ཐབས་སྤྱད་པའི་ཁྱབ་ཁོངས་ཉུང་ཤས་མ་གཏོགས། ཕྱི་རྒྱལ་གྱིས་མ་དངུལ་བཞག་པའི་ཁེ་ལས་འཛུགས་པ་དང་སྒྱུར་རིགས་ཚང་མ་ཞིབ་མཆན་འགོད་པ་ནས་ཐོ་འགོད་དོ་དམ་བྱེད་པར་བསྒྱུར་ཡོད། ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་མ་དངུལ་ཨ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་1300དངོས་སུ་སྤྱད་ཅིང་། སྔར་བཞིན་དར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཨང་དང་པོ་ཟིན་ཡོད།
བཞི་ནས་གསར་གཏོད་ཀྱི་སྐུལ་ཁྲིད་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། འགུལ་ནུས་གསར་པ་མགྱོགས་པོ་སྐྱེད་ཡོད། “དྲ་སྦྲེལ་+”གྱི་བྱ་སྤྱོད་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཞི་གྲངས་ཆེན་མོའི་འཐབ་ཇུས་གཏིང་ཟབ་སྤེལ་བ་དང་། 《ཀྲུང་གོས་བསྐྲུན་པའི་2025ལོ་》ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དོན་འཁྱོལ། “གསར་གཏོད་གཉིས”ཀྱི་སྲིད་ཇུས་དང་བྱེད་ཐབས་དོན་འཁྱོལ་དང་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ཡོད། 2030ལོར་ཁ་ཕྱོགས་པའི་ཚན་རྩལ་གསར་གཏོད་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་གལ་ཆེན་གྱི་བཀོད་པ་བཏིང་ནས་འགོ་འཛུགས་པ་དང་། པེ་ཅིང་དང་། ཧྲང་ཧའེ་ཡིས་གོ་ལ་ཧྲིལ་པོར་ཤུགས་ཆེན་ཆེ་བའི་ཚན་རྩལ་གསར་གཏོད་ལྟེ་གནས་འཛུགས་པར་རོགས་སྐྱོར་བྱས་ཤིང་། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རང་བདག་གསར་གཏོད་དཔེ་སྟོན་ཁུལ་6གསར་འཛུགས་བྱས་ཡོད། རྒྱལ་ནང་དུ་གོ་ཆོད་པའི་ཆེད་ཁེ་གསར་གཏོད་བྱེད་འབོར་སྣ་ཁ་ཁྲི་100ལས་བརྒལ་བ་དང་། ལག་རྩལ་ཉོ་ཚོང་བྱེད་འབོར་སྒོར་དུང་ཕྱུར་ཁྲི་1ལས་བརྒལ་ཡོད། ཚན་རྩལ་ཡར་ཐོན་གྱིས་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་ཚད་56.2%བར་འཕར་བ་དང་། གསར་གཏོད་ཀྱིས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་འདེགས་སྐྱོར་གྱི་ནུས་པ་ཐོན་ཚུལ་བསྟུད་མར་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ་རེད།
ལྔ་ནས་ས་ཁོངས་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་མཐུན་སྦྱོར་ངང་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་བྱས་པ་དང་། འཕར་སྣེ་གསར་པའི་འཕར་རྒྱུད་གང་མྱུར་ཆགས་པར་བྱས་ཡོད། “རྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག”གི་འཛུགས་སྐྲུན་དང་། པེ་ཅིང་ཐེན་ཅིན་ཧོ་པེ་གསུམ་ལྷན་དུ་འཕེལ་རྒྱས། འབྲི་ཆུའི་དཔལ་འབྱོར་རྒྱུད་འཕེལ་རྒྱས་བཅས་ཀྱི་འཐབ་ཇུས་ཆེན་པོ་གསུམ་དོན་འཁྱོལ་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཏེ། རྣམ་གྲངས་གལ་ཆེན་ཁག་ཅིག་སྐྲུན་འགོ་བརྩམས་ཡོད། ནུབ་རྒྱུད་གསར་སྤེལ་ཆེན་པོའི“ལོ་ལྔ་ཚན་བཅུ་གསུམ་པའི”འཆར་འགོད་བཟོས་པ་དང་། བྱང་ཤར་དར་རྒྱས་ཡོང་བར་བྱེད་པའི་རེས་འཁོར་འཐབ་ཇུས་གསར་པ་དོན་འཁྱོལ། དབུས་རྒྱུད་ཁུལ་དར་བའི་སྐུལ་འདེད། ཤར་རྒྱུད་ཁུལ་སྔོན་ལ་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བའི་རོགས་སྐྱོར་བཅས་བྱས་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་ཅན་དཔེ་གསར་གང་མྱུར་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བ་དང་། ཐེམ་དུད་ལམ་ལུགས་སྒྱུར་བཅོས་ཟབ་སྤེལ། སྡོད་གནས་ཀྱི་ལག་ཁྱེར་ལམ་ལུགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཁྱབ་སྤེལ་བཅས་བྱས་པ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་དུ་གཞིས་ཆགས་མཁན་མི་གྲངས་ཁྲི་1600གསར་སྣོན་བྱུང་ཡོད། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་མཉམ་ལས་ཕན་ནུས་ཉིས་བརྩེག་རྒྱུན་མ་ཆད་པར་མངོན་ཡོད།
དྲུག་ནས་སྐྱེ་ཁམས་དཔལ་ཡོན་འཛུགས་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། ལྗང་མདོག་འཕེལ་རྒྱས་ལ་གྲུབ་འབྲས་གསར་པ་ཐོབ་ཡོད། སྐྱེ་ཁམས་དཔལ་ཡོན་འཛུགས་སྐྱོང་གི་དམིགས་ཚད་དཔྱད་གདེང་བྱེད་ཐབས་གཏན་འབེབས་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་དཔལ་ཡོན་ཚོད་ལྟ་ཁུལ་འཛུགས་སྐྱོང་བྱས་ཡོད། རླུང་ཁམས་ཆེན་མོའི་སྦགས་བཙོག་བཅོས་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། དབྱང་གཉིས་ཟི་རྫས་དང་། ཏཱན་དབྱང་འགྱུར་རྫས་ཀྱི་འབོར་ཚད་སོ་སོར་5.6%དང་4%ཆག་པ། གཙོ་གནད་གྲོང་ཁྱེར་74ཡི་ལོ་རེའི་ཕྲ་རྡུལ（PM2.5）གར་ཚད་ཆ་སྙོམས་9.1%ཆག་ཡོད། ནུས་ཁུངས་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་བཟང་པོར་བསྒྱུར་པ་དང་། ནུས་ཁུངས་གཙང་མའི་འཛད་སྤྱོད་ཀྱི་བསྡུར་ཚད་བརྒྱ་ཆའི་གཞི་གྲངས་1.7མཐོ་རུ་ཕྱིན་པ། རྡོ་སོལ་འཛད་སྤྱོད་ཀྱི་བསྡུར་ཚད་བརྒྱ་ཆའི་གཞི་གྲངས་2ཆག་ཡོད། ཆུའི་སྦགས་བཙོག་བཅོས་སྐྱོང་བྱས་པ་དང་། ས་རྒྱུའི་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་ཀྱི་འཆར་གཞི་བཏོན་པ་རེད། ཀྲུང་དབྱང་གིས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོང་ལྟ་ཞིབ་བྱས་པ་དང་། ཁོར་ཡུག་གི་བཅའ་ཁྲིམས་ལས་འགལ་བའི་གྱོད་དོན་ཁག་ཅིག་རྩད་ཞིབ་ཐག་གཅོད་ནན་པོར་བྱས་པས། ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོང་གི་ལས་དོན་གཏིང་ཟབ་ཏུ་སྤེལ་བར་སྐུལ་མ་ཐེབས་ཡོད།
བདུན་ནས་དམངས་འཚོ་འགན་སྲུང་དང་ལེགས་བཅོས་ལ་དོ་སྣང་བྱས་པས། མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཐོབ་སྣང་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། ནོར་སྲིད་ཀྱི་གཏོང་ཡོང་གནོན་ཤུགས་ཇེ་ཆེར་ཕྱིན་པའི་གནས་ཚུལ་འོག དམངས་འཚོའི་འཇོག་བྱ་མུ་མཐུད་མང་དུ་བཏང་ཡོད། ལས་ཞུགས་ལས་གཏོད་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་གསར་པ་བཏོན་པ་དང་། གཙོ་གནད་མི་ཚོགས་དང་། གཙོ་གནད་ས་ཁུལ་གྱི་ལས་ཞུགས་ལས་དོན་ཏན་ཏིག་ངང་ནས་ཡག་པོར་བསྒྲུབས་ཡོད། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དབུལ་བྲལ་འགག་སྒྲོལ་བྱས་པ་དང་། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ནོར་སྲིད་ཀྱིས་དབུལ་སྐྱོར་ཆེད་དོན་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་1000ལས་བརྒལ་བ་བཞག་ཡོད། མ་མཐའི་འགན་སྲུང་དང་། གཟིགས་སྐྱོང་། རྒན་ཡོལ་ཞུ་མཁན་བཅས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་རྒན་གསོའི་དངུལ་སོགས་པའི་ཚད་གཞི་མཐོ་རུ་བཏང་ཞིང་། དཀའ་ངལ་ཡོད་པ་དང་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ཚབས་ཆེན་མི་གྲངས་ཁྲི་1700ལྷག་ཙམ་ལ་འཚོ་བའམ་བདག་སྐྱོང་གི་ཁ་གསབ་དངུལ་སྤྲད་ཡོད། ནོར་སྲིད་རང་བཞིན་གྱི་སློབ་གསོའི་གྲོན་དངུལ་གཏོང་སྒོས་རྒྱལ་ནང་གི་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་གྱི་བསྡུར་ཚད་མུ་མཐུད་དེ་4%ལས་བརྒལ་ཡོད། གཙོ་གནད་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭར་དབུལ་ཕོངས་ས་ཁུལ་གྱི་གྲོང་གསེབ་སློབ་མ་མི་གྲངས་བསྡུ་ཚད་21.3%འཕར་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་དབུལ་ཕོངས་ཁྱིམ་དུད་ཀྱི་སློབ་མར་མཐོ་རིམ་སློབ་འབྲིང་དཀྱུས་མའི་སློབ་ཡོན་རྩག་རྩིག་རྩ་ཆག་བཏང་བ་དང་། ལོ་ཧྲིལ་པོར་སློབ་གྲྭ་རིམ་གྲས་ཁག་གི་སློབ་མའི་ཁྱིམ་ཚང་ལ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་སློབ་མ་ཐེངས་གྲངས་ཁྲི་8400ལྷག་ཙམ་ལ་རོགས་དངུལ་སྤྲད་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གྲོང་མིའི་མ་མཐའི་འགན་བཅོལ་ལམ་ལུགས་ལེགས་སྒྲིག་བྱས་པ་དང་། ནོར་སྲིད་ཀྱི་ཁ་གསབ་བྱེད་ཚད་མཐོ་རུ་བཏང་བ། མ་མཐའི་སྤྱི་པའི་འཕྲོད་བསྟེན་ཞབས་ཞུའི་གྲོན་དངུལ་མང་དུ་བཏང་བ་བཅས་བྱས་ཡོད། ནད་གཞི་ཆེ་རིགས་འགན་བཅོལ་ཡོངས་སུ་ཁེབས་པར་བྱས་པ་དང་། གཏན་འབེབས་དང་མཐུན་པའི་ཞིང་ཆེན་ནང་ཁོངས་སུ་སྨན་བཅོས་དང་སྨན་ཁང་དུ་བསྡད་པའི་འགྲོ་གྲོན་ཐད་ཀར་རྩིས་སྤྲོད་རྩིས་རྒྱག་ཆོག་པར་བྱས་ཡོད། གཞི་རིམ་གྱི་སྤྱི་པའི་རིག་གནས་ཞབས་འདེགས་ཞུ་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། དམངས་ཡོངས་ཀྱི་ལུས་སྦྱོང་འཆར་གཞི་དོན་འཁྱོལ་བྱས་པ་དང་། ལུས་རྩལ་པས་ལི་ཡོག་ཨོ་རྩལ་འགྲན་ཚོགས་དང་། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་པའི་འགྲན་ཚོགས་ཐོག་སླར་ཡང་གྲུབ་འབྲས་གཡུར་ཟ་བླངས་ཡོད། ན་ནིང་ས་ཁུལ་ཆ་ཤས་དང་ལྷག་པར་དུ་འབྲི་ཆུ་འབབ་རྒྱུད་དུ་ཆུ་ལོག་དང་ཞོད་སྐྱོན་གྱི་གནོད་འཚེ་ཚབས་ཆེན་བྱུང་སྐབས། དུས་ཐོག་ཏུ་ཉེན་སེལ་གུད་སྐྱོབ་ནུས་ལྡན་དང་། མི་ཐེངས་གྲངས་ཁྲི་900ལྷག་ཙམ་འཕྲལ་མར་སྤོ་སྒྱུར་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་པས། གནོད་འཚེའི་གྱོང་གུན་གཅོག་གང་ཐུབ་བྱུང་བ་དང་། སླར་གསོ་བསྐྱར་སྐྲུན་གོ་རིམ་ལྡན་པར་ཐུབ་ཡོད།
བརྒྱད་ནས་སྲིད་གཞུང་ལེགས་སྐྱོང་དང་བཅོས་སྐྱོང་གསར་གཏོད་བྱས་པ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཞི་མཐུན་བརྟན་གནས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད། རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གིས་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ལྷན་ལ་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་གྲོས་གཞི་ངོ་གྲངས་13ལ་གྲོས་ཞིབ་བྱེད་རེ་བཏོན་པ་དང་། སྲིད་འཛིན་ཁྲིམས་སྲོལ་ངོ་གྲངས་8གཏན་འབེབས་དང་དག་བཅོས་བྱས་ཡོད། སྤྱི་པའི་ཇུས་ཐག་གཅོད་པར་དམངས་འདོད་བསྡུ་ལེན་བྱེད་པའི་ལམ་སྲོལ་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་བ་དང་། མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མིའི་གྲོས་འགོ་དང་སྲིད་གྲོས་ཨུ་ཡོན་གྱི་གྲོས་གཞི་ཐག་གཅོད་ནན་ཏན་བྱས་ཡོད། སྲིད་དོན་ཡོངས་བསྒྲགས་ཁྱབ་སྤེལ་བྱས་པ་དང་། ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་སྲིད་གཞུང་སྡེ་ཚན་གྱི་དབང་ཆ་དང་འགན་འཁྲི་གསལ་ཐོ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཡོངས་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། ལྟ་ཞིབ་འགན་འདྲི་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་ལྟ་ཞིབ་ཆེན་མོ་བྱེད་ཐེངས་གསུམ་པ་རྩ་འཛུགས་ཁྱབ་སྤེལ་བྱས་ཏེ། ཐོན་ནུས་དོར་བ་དང་། དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་མ་དངུལ་འཇོག་པ་སོགས་པའི་སྲིད་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཚུལ་ལ་ཆེད་དོན་ལྟ་ཞིབ་དང་ཕུང་གསུམ་པས་དཔྱད་དཔོག་བྱས་པ་དང་། ས་ཁུལ་འགའ་ཞིག་གིས་གཏན་འབེབས་ལས་འགལ་ཏེ་ངར་ལྕགས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་གསར་པ་སྐྲུན་པ་དང་། “ས་གནས་ཀྱི་ངར་ལྕགས”ཐོན་སྐྱེད་བྲིན་འཚོང་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ཞིབ་རྩད་ཐག་གཅོད་ནན་པོར་བྱས་ཡོད། ཐོན་སྐྱེད་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ལས་ཀ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བས། ལས་འཛོལ་བྱུང་འབོར་དང་ལས་འཛོལ་ཆེན་པོ་དང་ལས་འཛོལ་དམིགས་བསལ་ཆེན་པོ་ཤོར་གྲངས་མུ་མཐུད་ཆག་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་བདེ་སྐྱོང་གི་ཕྱོགས་བསྡུས་བཅོས་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། ཁྲིམས་འགལ་ཉེས་གསོག་ལ་ཁྲིམས་མཐུན་ལྟར་རྡུང་རྡེག་བཏང་བས། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདེ་འཇགས་དང་སྤྱི་པའི་བདེ་འཇགས་སྲུང་སྐྱོང་ནུས་ལྡན་ཐུབ་ཡོད།
“སློབ་སྦྱོང་གཉིས་དང་ཚད་ལོན་གཅིག”གི་སློབ་སྦྱོང་དང་སློབ་གསོ་ཏན་ཏིག་སྤེལ་བ་དང་། ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་གཏན་འབེབས་དོན་ཚན་བརྒྱད་ཀྱི་དགོངས་དོན་དོན་འཁྱོལ་ནན་ཏན། “སྤྱོད་ཚུལ་བཞི”ཡོ་བསྲང་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བྱས་པ། རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི“གཏན་ལ་ཕབ་པའི་དོན་ཚན་ཁག”ལག་བསྟར་ནན་པོ་བཅས་བྱས་ཏེ། རུལ་སུངས་པ་ཁག་གཅིག་ལ་ཁྲིམས་མཐུན་ལྟར་ཁྲིམས་ཆད་བཅད་པས། རུལ་རྒོལ་འཐབ་རྩོད་ལ་ཟིལ་གནོན་རང་བཞིན་གྱི་རྣམ་པ་ཆགས་ཡོད།
འདས་པའི་ལོ་གཅིག་གི་རིང་ལ། ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོའི་ཕྱི་འབྲེལ་ལ་གྲུབ་འབྲས་གཟེངས་སུ་ཐོན་པ་ཐོབ་ཡོད། ཀྲུའུ་ཞི་ཞི་ཅིན་ཕིང་སོགས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་པས་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོར་འཚམས་འདྲིར་ཕེབས་པ་དང་། ཨེ་ཤེ་ཡ་དང་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོའི་དཔལ་འབྱོར་མཉམ་ལས་ཚོགས་པའི་འགོ་ཁྲིད་ཀྱི་དངོས་གཞི་མིན་པའི་ཚོགས་འདུ་དང་། ཧྲང་ཧའེ་མཉམ་ལས་རྩ་འཛུགས་ཀྱི་དབུ་ཚོགས། འབོ་གསེར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་པའི་ཐུག་འཕྲད། ཉིང་རྡུལ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་དབུ་ཚོགས། མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རིམ་མཐོའི་གྲོས་ཚོགས་རབ་དང་རིམ་པ། ཨེ་ཤེ་ཡ་དང་ཡོ་རོབ་ཀྱི་འགོ་གཙོའི་གྲོས་ཚོགས། ཨེ་ཤེ་ཡ་ཤར་མ་མཉམ་ལས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་པའི་གྲོས་ཚོགས་རབ་དང་རིམ་པ་སོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་གལ་ཆེན་ལ་ཞུགས་ཡོད། རྫ་ཆུ་དང་མེ་ཀུང་གཙང་པོ་རྒྱུགས་ཁུལ་བར་མཉམ་ལས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་པའི་གྲོས་ཚོགས་ཐོག་མ་འཚོགས་པ་ལམ་ལྷོང་བྱུང་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོ་གཙོ་བོ་དང་མཐུན་སྦྱོར་མཉམ་ལས་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་ཐུབ་པ་དང་། ཉེ་འཁོར་རྒྱལ་ཁབ་དང་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་མཉམ་ལས་རྒྱུན་མཐུད་ཐུབ་པ། དར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་མཛའ་མཐུན་མཉམ་ལས་རྒྱུན་མ་ཆད་པར་ཇེ་ཟབ། མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་སོགས་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་རྩ་འཛུགས་དང་འབྲེལ་བ་སྔར་ལས་དམ་ཟབ་བཅས་བྱས་ཡོད། གོ་ལ་ཧྲིལ་པོ་བཅོས་སྐྱོང་གི་མ་ལག་སྒྱུར་བཅོས་དང་འཐུས་ཚང་ཡོང་བ་ཧུར་ཐག་བྱས་ཡོད། 《ཕ་རི་སིའི་གྲོས་མཐུན་》གོ་ཆོད་ཡོང་བར་བྱས་ཡོད། དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཕྱི་འབྲེལ་དང་། མི་ཆོས་སྤེལ་རེས་ལ་གྲུབ་འབྲས་གཡུར་ཟ་ཐོབ་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་ཁོངས་བདག་དབང་དང་མཚོ་རྒྱུད་བདག་དབང་སྲུང་སྐྱོང་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བྱས་ཡོད། ཀྲུང་གོ་ནི་འགན་འཁྲི་འཁུར་མཁན་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པའི་ངོས་ནས། རྒྱལ་སྤྱི་དང་ས་ཁུལ་གྱི་ལས་དོན་ཁྲོད་དུ་དགེ་མཚན་ལྡན་པའི་ནུས་པ་བཏོན་ཏེ། འཛམ་གླིང་ཞི་བདེ་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་ལེགས་སྐྱེས་གལ་ཆེན་ཕུལ་ཡོད།
ཀྲུང་གོའི་གུང་ཁྲན་ཏང་དབུ་བརྙེས་ནས་ལོ་ངོ་95འཁོར་བར་རྟེན་འབྲེལ་གཟབ་རྒྱས་ཞུས་ཤིང་། ཀྲུང་གོའི་བཟོ་ཞིང་དམར་དམག་གི་རྒྱང་སྐྱོད་ལ་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་ནས་ལོ་ངོ་80འཁོར་བར་དྲན་གསོ་གཟབ་རྒྱས་ཞུས་པ། ང་ཚོའི་ཐོག་མའི་བསམ་འདུན་མ་བརྗེད་པར་མུ་མཐུད་མདུན་དུ་སྐྱོད་པ་དང་། དཀའ་ངལ་མཐའ་དག་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་བར་བྱེད་པའི་འགྱུར་མེད་ཀྱི་བློ་སྟོབས་གསལ་སྟོན་བྱས་པ། རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་རྒྱང་སྐྱོད་ཀྱི་ལམ་བུ་གསར་པར་ཡག་པོར་སྐྱོད་པ་བཅས་བྱས་ཏེ། རྒྱུན་མ་ཆད་པར་རྒྱལ་ཁ་གསར་པ་ལེན་པའི་ཆོད་སེམས་འགྱུར་མེད་མངོན་པར་བྱས་ཡོད།
འཐུས་མི་རྣམ་པ།
འདས་པའི་ལོ་གཅིག་རིང་ལ་ཐོབ་པའི་གྲུབ་འབྲས་ནི་བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་སྲོག་ཤིང་གནང་བའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་དབུ་ཁྲིད་ཡང་དག་གནང་བའི་འབྲས་བུ་ཡིན་པ་དང་། ཏང་ཡོངས་དང་དམག་ཡོངས། རྒྱལ་ཡོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་མཐུན་སྒྲིལ་འབད་འཐབ་བྱས་པའི་འབྲས་བུ་ཡིན་པས། ངས་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་ཚབ་ཞུས་ནས། རྒྱལ་ཡོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་དང་། དམངས་གཙོའི་ཏང་ཤོག་ཁག མི་དམངས་ཀྱི་ཚོགས་པ་ཁག ལས་རིགས་ཁག་གི་མི་སྣ་བཅས་ལ་སྙིང་ཐག་པ་ནས་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ཞང་ཀང་དམིགས་བསལ་སྲིད་འཛིན་ཁུལ་གྱི་སྤུན་ཟླ་དང་། ཨའོ་མོན་དམིགས་བསལ་སྲིད་འཛིན་ཁུལ་གྱི་སྤུན་ཟླ། སྤུན་ཟླ་ཐའེ་ཝན་པ་དང་ཕྱིར་སྡོད་སྤུན་ཟླ་བཅས་ལ་སྙིང་ཐག་པ་ནས་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།
【1】
【2】
【3】
【4】
【5】
